“ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း- ေဒါက္တာစိမ့္”

ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာဟာ အမ်ိဳးသားေတြမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးကင္ဆာေရာဂါတစ္ခုျဖစ္ၿပီး အသက္ ၅၀ ကေန ၇၀ ၾကားအမ်ိဳးသားေတြအၾကား သံုးေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္းနဲ႕ျဖစ္ပြားေနပါတယ္။ အသက္ ၈၀ ေက်ာ္ရင္ေတာ့ အမ်ိဳးသားဆယ္ေယာက္မွာ ၈ ေယာက္ေလာက္ဟာ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ရွိၾကပါ တယ္။ အသက္ (၄၅) ႏွစ္ေအာက္အမ်ိဳးသားေတြမွာ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ ျဖစ္တာေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးရွားပါ တယ္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္အတြင္းမွာပဲ အေမရိကန္လိုႏိုင္ငံမ်ိဳးမွာေတာင္ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ တစ္သိန္းေျခာက္ေသာင္း ေက်ာ္ေလာက္ရွိၿပီး ၂ေသာင္းခြဲေလာက္က ေသးဆံုးခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သတိထားဆင္ျခင္ စရာ ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္တာမို႔ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာအေၾကာင္းမွ်ေဝေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။
ဆီးက်ိတ္ဆိုတာ ဆီးအိမ္ ( bladder ) ေအာက္၊ မစင္အိမ္ ( rectum ) ရဲ႕အေရွ႕၊ ဆီးျပြန္ ( urethra ) ရဲ႕ ပတ္ပတ္လည္မွာရွိတဲ့ ဂလင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ အဓိကလုပ္ေဆာင္ခ်က္က sperm လို႕ေခၚတဲ့ သုက္ေကာင္ေလးေတြ ရဲ႕အာဟာရအတြက္ရယ္၊ သုက္ေကာင္ေလးေတြကို သယ္ေဆာင္ေပးဖို႕အတြက္ရယ္၊ သုက္ေကာင္ေလးေတြ မိန္းမကိုယ္ထဲေရာက္တဲ့အခါ မိန္းမကိုယ္ရဲ႕ အက္စစ္ဓာတ္ေတြၾကား ရွင္သန္ႏိုင္ေအာင္ အတြက္ အယ္လ္ကာလီဓာတ္ပါတဲ့ ျဖဴျဖဴအရည္တစ္မ်ိဳးထုတ္ေပးပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ sphincter muscles ေလးေတြရွိတဲ့အတြက္ ဆီးကိုလည္း ထိန္းေပးပါတယ္။

ပံုမွန္အားျဖင့္ သစ္ခ်သီးအရြယ္သာသာရွိတဲ့ ဆီးက်ိတ္ေလးဟာ အမ်ိဳးသားေဟာ္မုန္းေတြျဖစ္တဲ့ Androgen, Testerone, Dihydrogentesterone ေတြရဲ႕လွံဳ႕ေဆာ္မႈေၾကာင့္ တျဖည္းျဖည္းႀကီးလာရာကေန ဆဲလ္ေတြရဲ႕ ႀကီးထြားမႈကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေတာ့တဲ့အခါ ကင္ဆာအဆင့္ထိေရာက္ကုန္ၾကပါတယ္။ ဆဲလ္ေတြရဲ႕မ်ိဳးဗီဇေတြထြန္းကုန္ပါတယ္။ ဒီလို ကင္ဆာ ျဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ေလးေတြေတာ့ရွိပါတယ္။

(၁) အသက္ – မ်ားေသာအားျဖင့္ အသက္ (၄၅) ႏွစ္ေအာက္ေတြမွာ အျဖစ္နည္းၿပီး (၅၀) ေနာက္ပိုင္းေတြမွာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။

(၂) လူမ်ိဳး – ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာဟာ တခ်ိဳ႕လူမ်ိဳးေတြမွာ ဘာေၾကာင့္မွန္းမသိဘဲ ပိုျဖစ္တတ္တာေတြ႕ရပါတယ္။ ဥပမာ အေမရိကန္ေတြဟာ တျခားႏိုင္ငံေတြနဲ႕ ယွဥ္ရင္ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းပိုျဖစ္ၾကၿပီး အေမရိကန္ႏိုင္ငံထဲမွာမွ လူမညး္ေတြက လူျဖဴေတြထက္ ႏွစ္ဆ၊ သံုးဆပိုျဖစ္ၾကပါတယ္။ တရုတ္ျပည္မွာဆိုရင္ေတာ့ ႏွစ္ရာခိုင္ႏႈန္းပဲျဖစ္ၾကပါသတဲ့။

(၃) မ်ိဳးရိုး – ကင္ဆာမ်ိဳးရိုးရွိရင္ ပိုသတိထားရပါမယ္။ ကိုယ့္ အေဖ၊ အစ္ကို ျဖစ္သူေတြမွာ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာရွိတယ္ဆိုရင္ ပံုမွန္လူေတြထက္ ကိုယ့္မွာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ သံုးဆရွိေနပါတယ္။ ကိုယ့္ရဲ႕အၿမြာမွာ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာရွိရင္လည္း ကိုယ့္မွာလည္း ျဖစ္ဖို႕ေသခ်ာေနပါၿပီ။

(၄) အစားအစာ – အစားအစာမွာဆိုရင္ အသားစားမ်ားတဲ့သူ (အထူးသျဖင့္ red meat ေတြ အစားမ်ားတဲ့သူ) ေတြ မွာပိုျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဆီအအိမ့္ေတြ၊ အဆီမ်ားတဲ့ ႏို႕ထြက္ပစၥည္းေတြ အစားမ်ားရင္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။

(၅) အဝလြန္တာ – အဝလြန္တဲ့သူေတြဟာ ကင္ဆာျဖစ္ႏုိင္ေျခပိုျမင့္မားသလို ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္ေန ရင္လည္း အဝလြန္တဲ့သူေတြဟာ ေသဆံုးႏိုင္ေျခပိုမ်ားပါတယ္။
ေဖာ္ျပပါအခ်က္ေလးေတြနဲ႕တိုက္ဆိုင္သြားတဲ့အခါ ပံုမွန္ႀကီးေနတဲ့ ဆီးက်ိတ္ေလးဟာ ဆဲလ္ေတြမ်ိဳးဗီဇ ထြန္းၿပီး ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။

ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ျဖစ္ခ်င္းကေတာ့ ဘာလကၡဏာမွမျပဘူး။ သူ႕ေရာဂါလကၡဏာေတြက BPH ေခၚ ဆီးက်ိတ္ေရာင္တဲ့လကၡဏာေတြနဲ႕ တူပါတယ္။ ဆီးခဏခဏ သြားမယ္၊ ညပိုင္းေတြမွာ ပိုသြားမယ္ ( nocturia ေပါ့)၊ ၿပီးရင္ ဆီးစေပါက္ဖို႕ခက္မယ္၊ ဆီးသြားရင္ ေအာင့္မယ္၊ နာမယ္၊ ဆီးထဲမွာ ေသြးစေလးေတြ ပါလာမယ္ ေပါ့။ အရင္တုန္းကေတာ့ ၁၉၉၈ ေလာက္ကထင္တယ္။ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္တဲ့ လူနာ သံုးပံုတစ္ပံုေလာက္က ဒီလကၡဏာေတြကို ခံစားရၿပီး သံုးပံုႏွစ္္ပံုေလာက္ကေတာ့ ဘာလကၡဏာမွ မျပဘူးလို႕ ေျပာပါတယ္။
ဒီဆီးက်ိတ္က ဆီးလမ္းေၾကာင္းပတ္ပတ္လည္မွာ ရွိတာဆိုေတာ့ ဆီးနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ လကၡဏာေတြ လည္းေတြ႕ရတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကက်ေတာ့ သူက သုက္ရည္အတြက္လိုအပ္တဲ့အရည္ေတြ ထုတ္ေပးတယ္ ဆိုေတာ့ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္ၿပီဆိုရင္ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ စြမ္းရည္က်တယ္ေျပာရမွာေပါ့။ လိင္အဂၤါ မေထာင္ မတ္ႏိုင္ေတာ့တာတို႕၊ သုက္လႊတ္ရင္ နာက်င္တာတို႕ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕လည္း သုက္လႊတ္ရင္ ေသြးစ ေတြပါလာတယ္လို႕ ေျပာတတ္ပါတယ္။

Metatstatic လို ျပန္႕တဲ့အေျခေနေရာက္ေနၿပီဆိုရင္ တျခားေနရာေတြမွာပါ ခံစားရပါတယ္။ အမ်ားဆံုး ျပန္႕တာကေတာ့ အရိုးေပါ့။ အထူးသျဖင့္ ေက်ာရိုး၊ တင္ပဆံုရိုး၊ နံရိုးေတြမွာ အရမ္းနာတယ္။ တခ်ိဳ႕ေတြလည္း ေပါင္ရိုးေတြပါ နာတယ္။ ေက်ာရိုးကိုထိရင္ ေက်ာရိုးထဲက အာရံုေက်ာမႀကီး (spinal cord) ကို သြားထိတဲ့ အတြက္ ေျခလက္ေတြ ထံုက်င္တာ၊ အားနည္းတာ၊ ဆီးေတြ၊ ဝမ္းေတြ မထိန္းႏိုင္ဘဲ ထြက္က်တာေတြ ႀကံဳရ တတ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ေသခ်ာေအာင္ေတာ့ စစ္ေဆးဖို႕လိုတာေပါ့။ လူနာေရာက္လာရင္ အဓိက ႏွစ္မ်ိဳးစမ္းပါတယ္။ ကင္ဆာအက်ိတ္ေၾကာင့္ ဆီးမသြားႏိုင္ဘဲ ဆီးအိမ္ျပည့္တင္းေနလားဆိုတာ ဝမ္းဗိုက္ကေန စမ္းၾကည့္ရပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ စအိုထဲကေန လက္ေခ်ာင္းထိုးစမ္းတာပါ။ DRE – Digital Rectal Examination လို႕ေခၚပါတယ္။ အထဲကအက်ိတ္ဟာ ကင္ဆာက်ိတ္ ဟုတ္၊ မဟုတ္ ေသခ်ာေအာင္ မာလား၊ ေပ်ာ့လား၊ အဖုေတြရွိေနလား၊ လႈပ္လုိ႕ရလားဆိုၿပီး စမ္းၾကည့္ရပါတယ္။ ဒီလိုေတြ စမ္းၿပီးရင္ေတာ့ ေသြးစစ္၊ ဆီးစစ္ၿပီး ဓာတ္မွန္ေတြ ရိုက္ဖို႕လိုပါတယ္။
ေသြးစစ္တယ္ဆိုတာက (၁) PSA – Prostate Specific Antigen ဆိုတဲ့ ဆီးက်ိတ္ကထုတ္တဲ့ ပရိုတင္းဓာတ္ကို စစ္ပါတယ္။ နံပတ္ (၂) အေနနဲ႕ကေတာ့ Creatinine Level ကိုတိုင္းပါတယ္။ အက်ိတ္ေၾကာင့္ ဆီးမသြားႏိုင္တဲ့အတြက္ ဆီးေတြ အေပၚကို ျပန္ဆန္တက္လာၿပီး Creatinine level တက္လာတတ္ပါတယ္။ ဒါကို သိရေအာင္ပါ။ ေနာက္ဆံုးကေတာ့ ကင္ဆာက အရိုးထိ ျပန္႕သြားတဲ့အခါ Acid Phosphotase Level တက္ပါတယ္။ ဒါကိုလည္း စစ္ပါတယ္။ ဆီးထဲမွာကေတာ့ PCA 3 ဆိုတာကိုတိုင္းလုိ႕ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္မတို႕ဆီမွာေတာ့ မတြင္က်ယ္ေသးပါဘူး။

ၿပီးရင္ အသားစယူၿပီးလည္း အတည္ျပဳစစ္ေဆးလို႕ရပါတယ္။ စအိုကေန Probe ေလးထည့္ၿပီး ultrasound နဲ႕ ခ်ိန္ကာ အပ္နဲ႔အသားစ ယူစစ္တာပါ။ ဒီလိုမ်ိဳး အသားစယူၿပီးရင္ ဓာတ္မွန္မွာဆိုရင္ အာထရာေဆာင္း (Ultrasound)၊ စီတီ (CT)၊ အမ္အာအိုင္ (MRI) နဲ႕ အရိုးေတြထိ ျပန္႕ေနၿပီလို႕ သံသယရွိရင္ (Bone Scan) ပါ ရိုက္လို႕ရပါတယ္။ အဲဒီ အသားစယူတာကေန Glaeson Score တြက္ၿပီး (၂ ကေန ၉ အထိ) Grade ခြဲလို႕ရသလို ဓာတ္မွန္ကေနလည္း TMN Staging ( T1 to T4 ) ဆိုၿပီး staging ေတြ ခြဲထားပါတယ္။ T 1 ဆိုရင္ ဘာမွ မကုေသးဘဲ အေျခေနကို ေစာင့္ၾကည့္ပါေသးတယ္။ BPH ဆီးက်ိတ္ေရာင္တာနဲ႕ Infection ေတြနဲ႕ မွားမွာစိုးတဲ့အတြက္ပါ။ သံုးလတစ္ခါ follow up ရက္ခ်ိန္းေတြ ျပန္ေခၚၿပီး ေသြးစစ္တာ၊ ဓာတ္မွန္ရိုက္တာေတြ လုပ္ၿပီး ေသခ်ာမွ treatment စ ေပးတာပါ။ Active Survellience လို႕ေခၚပါတယ္။

Stage 2 ဆိုရင္ေတာ့ HIFU ဆိုတဲ့ treatment ေပးခ်င္ ေပးလို႕ရပါတယ္။ High Intensity Focused Ultrasound ပါ။ စအိုထဲကို probe ေလးထည့္ၿပီး ultrasonic heat waves ေတြနဲ႕ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို သတ္တဲ့နည္းပါ။ Stage 2 နဲ႕ 3 အတြက္ surgery လုပ္တာလည္းရွိပါတယ္။ surgery လုပ္တဲ့အခါ ဆီးက်ိတ္နားက ျပန္ရည္ေက်ာအဖုေတြ Lymph Node ေတြအားလံုးကို ျဖတ္ထုတ္ပစ္တာ ( Extended Lymph Node Radical Prostatectomy) နဲ႕ ဒီလို အကုန္လံုးျဖတ္ထုတ္ပစ္တာကို မခံႏိုင္တဲ့ (အထူးသျဖင့္ အသက္အရြယ္ႀကီးတဲ့သူေတြ) မွာ လုပ္ေပးရတတ္တဲ့ Obturator Lymph Node Radical Prostatectomy) ဆိုတာရွိပါတယ္။ ခြဲစိတ္တာကို မခံႏိုင္တဲ့သူေတြ၊ ေရာဂါအခံတစ္ခုခုရွိတဲ့သူေတြကုိ ဆိုရင္ ဆီးက်ိတ္ထဲကို Radioactive seeds ေလးေတြထည့္ၿပီး radiation နဲ႕ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို သတ္တဲ့နည္းကိုလည္း သံုးပါ တယ္။ Brachytherapy လို႕ေခၚပါတယ္။ ဒီနည္းဟာ ၆၀ ကေန ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ စိတ္ခ်ရတဲ့ကုသမႈပါပဲ။
Stage 4 လို ေနာက္က်တဲ့အေျခေနေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ Hormonal Therapy နဲ႕ Radition Therapy ဆိုတဲ့ treatment ေတြေပးလို႕ရတယ္။ Hormonal Therapy မွာမွ ေဆးေပးတာနဲ႕ ခြဲစိတ္တာ ႏွစ္ခုရွိပါေသး တယ္။ ေဆးေပးတယ္ဆိုတာက အမ်ိဳးသားေဟာ္မုန္းေတြျဖစ္တဲ့ Androgen, Testerone, Dihydrogentesterone ေတြ ထပ္မထြက္ေတာ့ေအာင္ blocker (LHRH Antagonists) ေတြေပးတာပါ။ တစ္ခါတစ္ေလလည္း leuprite လို သံုးလခံထိုးေဆးနဲ႕ ကုသတာေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္လည္း ခြဲစိတ္ၿပီး castration လုပ္ပါတယ္။ ကပ္ပယ္အိတ္ႏွစ္ခုစလံုးထက ေဝွးေစ့ကို ထုတ္လိုက္တာပါ။ ဒါဆိုရင္ ေဟာ္မုန္းေတြ မထြက္ေတာ့တဲ့အတြက္ ကင္ဆာက်ိတ္ထပ္မႀကီးေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဒီလို ေဆးေတြေပး၊ ခြဲစိတ္မႈေတြလုပ္တာေတာင္ မထူးျခား၊ မသက္သာလာတဲ့ လူနာေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။

ဒီေတာ့ အမ်ိဳးသားတိုင္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာကို ကာကြယ္ဖို႕အတြက္က သီးျခားေဆး ရယ္ေတာ့ မရွိပါဘူး။ အမ်ိဳးသားျဖစ္လာတာက၊ ကင္ဆာမ်ိဳးဗီဇရွိေနတာေတြက ေရွာင္လႊဲလို႕မရေပမယ့္ Life Style Modification နည္းနဲ႕ေတာ့ ေရွာင္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ အစားေသာက္မွာဆိုရင္ အသားငါးေတြထက္စာရင္ အသီးအရြက္ေတြကို ပိုစားေပးတာမ်ိဳး၊ တိရစာၦန္ကရတဲ့ အဆီထက္ ဟင္းရြက္ဆီကို သံုးတာမ်ိဳး၊ အဝလြန္သူ ေတြမွာ ပိုျဖစ္တတ္တာေၾကာင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို ထိန္းဖို႕ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား၊ အားကစားတစ္ခုခု ပံုမွန္လုပ္ တာမ်ိဳးေပါ့။ ေဆးလိပ္မေသာက္တာ၊ အရက္ေလ်ာ့ေသာက္တာေတြကလည္း အေထာက္ကူျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ငါးႀကီးဆီကရတဲ့ Omega 3 Fatty acid ဟာ ကင္ဆာကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္တာေၾကာင့္ ငါးစားတာျဖစ္ေစ၊ Omega 3 Fatty acid ပါတဲ့ ျဖည့္စြက္ေဆး ေသာက္တာျဖစ္ေစ လုပ္သင့္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခု အေရးႀကီးတာက ပံုမွန္ ေဆးစစ္တာမ်ိဳး (screening) လုပ္မယ္ဆိုရင္ ကင္ဆာျဖစ္လာခဲ့ေတာင္မွာ ေစာေစာစီးစီးသိၿပီး လက္ဦးမႈရယူကာ ကုသလိုက္ႏိုင္တဲ့အတြက္ ကင္ဆာအဆင့္ထိ ေရာက္ေတာ့မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ က်န္းမာတဲ့ စားေသာက္ေနထိုင္မႈပံုစံနဲ႕အတူ ႀကိဳတင္ စစ္ေဆးကာကြယ္မႈေတြက ကင္ဆာေရာဂါေတြနဲ႕ ကင္းေဝးေစမွာ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပလိုက္ပါေတာ့တယ္။

For Your Health For Your Beauty
? By Dr.SEiNT ?

Post Author: Good Health Journal

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *