“ေသြးအားနည္းေစတဲ့ေရာဂါမ်ား – ေဒါက္တာစိမ့္”

ေသြးအားနည္းေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ေသြးနီဥထုတ္တာနည္းတာ၊ ဆံုးရံႈးမႈမ်ားတာေတြေၾကာင့္ အျပင္ လူသိနည္းတာတစ္ခုကေတာ့ေသြးနီဥေတြကို ခႏာကိုယ္တြင္းမွာပဲ ျပန္ဖ်တ္ဆီးမိတာေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ျပင္ပကအေၾကာင္းရင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ ဖ်တ္ဆီးတာျဖစ္ႏုိင္သလို ကိုယ့္ကိုယ္တြင္းက အေျခေနေတြေၾကာင့္ ဖ်တ္ဆီးတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ျပင္ပကအေၾကာင္းရင္းလို႕ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ပံုမွန္အေနနဲ႕ကေတာ့ ေဘလံုးဟာ သက္တမ္းၾကာေနတဲ့ ေသြးနီဥအေဟာင္းေတြကို ဖ်တ္ပစ္ေလ့ရွိေပမယ့္ ေဘလံုးေရာင္တာ၊ ေရာဂါတစ္ခုခုျဖစ္တဲ့အခါေတြမွာ ပံုမွန္ဖ်တ္ေနက် ထက္ပိုၿပီး ေသြးနီဥေတြကို ဖ်တ္ဆီးပစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္ၾကပါတယ္။

တခ်ိဳ႕ေတြမွာက်ေတာ့ ေမြးရာပါေသြးေရာဂါတစ္ခုခုမ်ိဳးျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ ေသြးနီဥေတြ ထုတ္လုပ္တဲ့အခါမွာ က်န္းမာေကာင္းမြန္တဲ့ ေသြးနီဥမ်ိဳး မထုတ္ႏုိင္ပါဘူး။ ဒီလို ပံုပန္းမက်တဲ့ ေသြးနီဥေတြကို ကၽြန္မတို႕ခႏာကိုယ္က လက္မခံဘဲ ပယ္ဖ်တ္ပစ္တာေၾကာင့္ ေဘလံုးက ဖ်တ္ဆီးေပးရျပန္ပါတယ္။ ဒါကို Hemolytic Anaemia လို႕ေခၚၿပီး ကိုယ္ခံအားေတြ မေကာင္းတာေၾကာင့္ေရာ ျပင္ပက ေရာဂါပိုးေတြ၊ ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ပါ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။

 

Hemolytic anaemia ဆိုတာ ဘာလဲ။

ဒီေရာဂါဟာ ေသြးနီဥေတြရဲ႕ ရက္ ၁၂၀ သက္တမ္းမျပည့္ခင္မွာ ဖ်တ္ဆီးပစ္တဲ့၊ ဖ်တ္ဆီးႏႈန္းေတြ အလြန္မကြ်ံျဖစ္ေနတဲ့ ေရာဂါမ်ိဳးပါ။ ေသြးနီဥေတြကို ဖ်တ္ဆီးတဲ့ႏႈန္းဟာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီက ထုတ္ေပးႏိုင္တဲ့ ပမာဏထက္ ပိုမ်ားေနပါတယ္။

Hemolytic anaemia ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရတာလဲ။

မ်ိဳးရိုးေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏုိင္သလို ေနာက္ပိုင္းမွ ျပင္ပကအေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ မ်ိဳးရိုးဆိုတာက မ်ိဳးဗီဇ genes ေတြရဲ႕ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေသြးနီဥခ်ိဳ႕ယြင္းတာေတြ၊ အင္ဇိုင္းမပါတာေတြ ျဖစ္လာတာပါ။ ေမြးရာပါ ေရာဂါေတြေပါ့။ ဥပမာ – Hemolytic anaemia ေတြျဖစ္တဲ့

  • Hereditary spherocytosis – ေသြးနီဥေတြရဲ႕ပံုသ႑ာန္ဟာ ပံုမွန္အားျဖင့္ အဝိုင္းေလးျဖစ္ၿပီး အလယ္မွာ အခ်ိဳင့္ေလးနဲ႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါမွာကေတာ့ ေသြးနီဥေတြဟာ အလံုးပံုစံျဖစ္ေနတာမ်ိဳးပါ။
  • Hereditary elliptocytosis – ဒီေရာဂါမွာကေတာ့ ေသြးနီဥေတြဟာ ဘဲဥပံုစံျဖစ္ေနတာပါ။
  • Thalassemia – ေသြးနီဥမွာပါဝင္ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ေဟမိုဂလိုဘင္ဖြဲ႕စည္းပံုက အယ္လ္ဖာနဲ႕ ဘီတာခ်ိန္းမွာ ပံုမမွန္ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ျဖစ္ေနတာပါ။
  • Sickle cell disease –. ဒီေရာဂါမွာကေတာ့ ေသြးနီဥေတြဟာ တံစဥ္ပံုစံျဖစ္ေနတာမ်ိဳးပါ။
  • Red blood cell enzyme defects or deficiencies (enzymopathies) – ဒီေရာဂါမွာကေတာ့ glucose-6-phosphate dehydrogenase (G6PD), pyruvate kinase, pyrimidine nucleotidase အစရွိတဲ့ အင္ဇိုင္းဓာတ္ေတြ ခ်ိဳ႕ယြင္းေနတတ္တဲ့ အေျခေနမ်ိဳးပါ။

ျပင္ပကအေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ Hemolytic Anaemia ကေတာ့ မ်ိဳးဗီဇနဲ႕ ေမြးရာပါေၾကာင့္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဥပမာ – ငွက္ဖ်ားလိုမ်ိဳး ေသြးထဲေရာဂါပိုးဝင္တာ၊ ႏွလံုးအဆို႕ရွင္မေကာင္းတာေၾကာင့္နဲ႕ ေသြးေၾကာက်ဥ္းက်ဥ္းေလးေတြကို ေသြးနီဥေလးေတြ ျဖတ္ရတဲ့အခါ ပံုစံေျပာင္းေပးရတာေတြေၾကာင့္ ေသြးနီဥပံုပန္းသ႑ာန္ပ်က္သြားတာ၊ Clostridium perfringins လိုဘတ္တီးရီးယားေတြေၾကာင့္ ေသြးဆိပ္တက္တာနဲ႕ ကိုယ့္ဆဲလ္ေတြကို ျပန္ဖ်တ္ဆီးတဲ့ ကိုယ္ခံအားေရာဂါေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

 

ဘယ္လိုေရာဂါလကၡဏာေတြ ခံစားရလဲ။

  • ေမာပန္းႏြမ္းနယ္တာ
  • အသက္ရွႈမဝတာ
  • ရင္ဘတ္ေအာင့္တာ
  • ရင္တုန္တာ
  • ေရေႏြးၾကမ္းအေရာင္ရင့္ရင့္ ဆီးေတြသြားတာ
  • အသားဝါလာတာ ( မ်က္သားနဲ႕ အေရျပားဝါတာ)
  • အသည္းနဲ႕ ေဘလံုးႀကီးလာတာ
  • မူးေဝတာ

Hemolytic Anaemia က အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္ၾကာတဲ့အထိ လကၡဏာေတြ မျပတတ္ပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ ေရာဂါအေျခေနသိပ္မဆိုးတဲ့ သူေတြမွာဆို လကၡဏာေတြ မေပၚၾကပါဘူး။ ေသြးနီဥေတြ ဆံုးရံႈးေစတဲ့ ေရာဂါျဖစ္တာေၾကာင့္ ေသြးအားနည္းလကၡဏာေတြကို အဓိကေတြ႕ရပါတယ္။ ေသြးနီဥေတြ အဖ်တ္ခံရတဲ႔နႈန္းျမန္ဆန္ၿပီး ပိုမ်ားရင္ ဒီလကၡဏာေတြကို ပိုသိသိသာသာေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။

 

ကုသမႈ

Hemolytic Anaemia ကို ကုသတဲ့အခါ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေသြးသြင္းတာ၊ ေဆးေပးတာ၊ plasmaphresis နည္းနဲ ႕ကုသတာ၊ ခြဲစိတ္တာ၊ ရိုးတြင္းျခင္ဆီအစားထိုးတာနဲ႕ ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံကို ျပဳျပင္တာေတြ လုပ္ေလ့ရွိပါ တယ္။ ေရာဂါသိပ္မဆိုးေသးရင္ ကုသမႈခံယူဖို႕ေတာင္ မလိုပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အေျခေနဆိုးေနတာကို ကုသမႈေသ ခ်ာမခံယူရင္ေတာ့ အသက္အႏၱရာယ္ပါ ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။

ကုသတဲ့အခါမွာလည္း အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္က

  • ေသြးနီဥေတြကိုဖ်တ္ဆီးႏႈန္းေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ဖို႕
  • က်ဆင္းေနတဲ့ ေသြးနီဥ ပမာဏကို ျပန္ျဖည့္ႏိုင္ဖို႕
  • ေသြးနီဥေတြကို ဖ်တ္ဆီးေစတဲ့အဓိကအေၾကာင္းရင္းကို ကုသဖယ္ရွားဖို႕

ဒါကလည္း ေရာဂါအမ်ိဳးအစား၊ အေၾကာင္းရင္းနဲ႔ အေျခေနအေပၚမူတည္ၿပီး ကုသရတာပါ။ လူနာရဲ႕အသက္အရြယ္၊ က်န္းမာေရးအေနထားကိုလည္း ထည့္စဥ္းစားရပါေသးတယ္။ ကိုယ့္ေရာဂါက ေမြးရာပါဆုိရင္ေတာ့ တသက္လံုး ကုသမႈေတာက္ေလွ်ာက္ ခံယူသြားရပါမယ္။ ေမြးရာပါမဟုတ္ဘဲ အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းအခ်က္ေတြေၾကာင့္ အသက္ႀကီးမွ ျဖစ္လာတာမ်ိဳးဆိုရင္ေတာ့ အေၾကာင္းရင္းကို အတည္ျပဳဖယ္ရွားႏိုင္တဲ့အထိ ကုသမႈခံယူရပါလိမ့္မယ္။

 

ေသြးသြင္းတာက အသက္အႏၱရာယ္ကို စိုးရိမ္ရတဲ့ ျပင္းထန္တဲ့အေနထားမ်ိဳးေတြမွာ ေပးေလ့ရွိတဲ့ ကုသမႈပါပဲ။

prednisolone လိုေဆးေပးကုသတာကေတာ့ တခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးအစားေတြမွာေတာ့ တိုးတက္မႈေတြ ေတြ႕ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္  Autoimmune Hemolytic  Anemia (AIHA) ေခၚ ကိုယ့္ဆဲလ္ကိုယ္ ျပန္သတ္တာေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါ မွာ ပိုသိသာပါတယ္။ Corticosteroids ေတြဟာ ေသြးနီဥေတြကို ဖ်တ္ပစ္မယ့္ ခုခံအားဆဲလ္ေတြကို ကန္႕သတ္ေပးလိုက္တာေၾကာင့္ ေရာဂါအေျခေနကို သက္သာလာေစတာပါ။ corticosteroids ေဆးေတြေပးလို႕ မသက္သာဘူးဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ္ခံအားဆဲလ္ေတြကို ထိန္းမယ့္ Rituximub, Cyclosporine လိုေဆးေတြထပ္ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ တကယ္လို႕ sickle cell anaemia လို ေသြးနီဥေတြဟာ တံစဥ္ပံုစံျဖစ္ေနတဲ့ေရာဂါမွာဆိုရင္ Hydroxyurea ဆိုတဲ့ေဆးေပးတတ္ပါတယ္။ ဒီေလးကေတာ့ သေႏသားမွာ ရွိတဲ့ ေသြးနီဥအမ်ိဳးအစားေတြ  ျဖစ္ေပၚေစတာမို႕ ပံုစံမက်တဲ့ ေသြးနီဥေတြအစား ေသြးနီဥအေကာင္းအသစ္ ရရွိေစၿပီး ေရာဂါအေျခေနကို တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစပါတယ္။

တျခားကုသမႈနည္းေတြနဲ႕ မရေတာ့ရင္ေတာ့ Plasmapheresis နည္းနဲ႕ ကုသၾကပါတယ္။ ဒီနည္းကေတာ့ ေသြးျပန္ေၾကာထဲက ေသြးေတြကို အပ္နဲဲ႕ ထုတ္ၿပီး ထဲကေန antibodies ေခၚ ကိုယ္ခံအားဆဲလ္ေတြပါတဲ့ ေသြးရည္ၾကည္ plasma ကို ဖယ္ရွားပစ္ၿပီး အလွဴရွင္ဆီက ေသြးရည္ၾကည္ကို ျပန္ထည့္ေပးတာပါ။

ခြဲစိတ္တာကေတာ့ ေသြးနီဥေတြကို ဖ်တ္ေပးေနတဲ့ ေဘလံုးကို ခြဲထုတ္ပစ္လိုက္တဲ့နည္းပါပဲ။ ပံုမွန္ေဘလံုးကေတာ့ ေရာဂါပိုးေတြနဲ႕ သက္တမ္းရင့္ေသြးနီဥအေဟာင္းေတြကိုပဲ ဖ်တ္ေပးတာပါ။ ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့၊ ေရာင္ေနတဲ့ ေဘလံုးကေတာ့ ေသြးနီဥအေကာင္းေတြကိုပါ ဖ်တ္ဆီးပစ္တာမို႕ ဒါကို ဖယ္ရွားလိုက္ရင္ ေသြးနီဥဆံုးရံႈးတာေတြေလ်ာ့နည္းၿပီး ေသြးအားနည္းတာ သက္သာလာပါလိမ့္မယ္။

Thalassemias လိုအမ်ိဳးအစားေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ ရိုးတြင္းျခင္ဆီက က်န္းမာေကာင္းမြန္တဲ့ ေသြးနီဥေတြကို ေကာင္းေကာင္းမထုတ္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ပံုစံမက်န၊ အရည္ေသြးမမီတဲ့ ေသြးနီဥေတြ ထြက္လာၿပီး ဖ်တ္ဆီးခံရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလို အေျခေနမ်ိဳးမွာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ အစားထိုးကုသမႈမ်ိဳးေပးပါတယ္။ အရည္ေသြးမီတဲ့ ေသြးနီဥေတြ ျပန္ထုတ္ေပးႏိုင္ဖို႕အတြက္ ကိုယ့္ရဲ႕မေကာင္းမြန္တဲ့ ျခင္ဆီေနရာမွာ အလွဴရွင္ဆီကရတဲ့ က်န္းမာေကာင္းမြန္တဲ့ stem cell ေတြ အစားထိုးလိုက္တာပါ။

ေနထိုင္မႈပံုစံေျပာင္းလဲတာကေတာ့ AIHA ( cold reactive antibodies) ေရာဂါရွိေနတာဆိုရင္ အေအးကိုေရွာင္ၿပီး ေႏြးေႏြးေထြးေထြးေနထိုင္တာမ်ိဳး၊ G6PD ဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ေနတာဆိုရင္ ပရုတ္လံုး၊ ေတာင္ႀကီးေျမပဲ၊ Chloramphenicol၊ Chloroquine လိုေဆးေတြကုိ သတိထားေရွာင္ၾကဥ္တာမ်ိဳးကို ေျပာတာပါ။

ဒါေၾကာင့္ ေသြးအားနည္းေစတဲ့ ဒီေရာဂါေတြဟာ သံဓာတ္ျဖည့္စြက္ေဆးေသာက္ၿပီး နားလိုက္ရံုနဲ႕ မေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ဘဲ ဂရုစိုက္ၿပီး ကုသမႈခံယူမွ ေပ်ာက္ကင္းမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးအားနည္းျခင္းရဲ႕ ေနာက္ကြယ္က စိုးရိမ္စရာအေနထားေတြကို သိရွိနားလည္ၾကၿပီး ကုသကာကြယ္ႏိုင္ၾကပါေစ။

 

ေဒါက္တာစိမ့္

Post Author: Good Health Journal

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *