“လူ႕သက္တမ္းကို ၿခိမ္းေျခာက္လာတဲ့လူေနမႈပံုစံ – ေဒါက္တာစိမ့္”

လူသားေတြမွာ ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတြကို အုပ္စုခြဲလိုက္ရင္ အဓိကအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးပဲရွိပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ကူးစက္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ Communicable Disease နဲ႕ ကူးစက္ျခင္းေၾကာင့္မဟုတ္တဲ့ေရာဂါ Non- Communicable Disease ဆိုတာပါပဲ။ Communicable Disease ေတြက ဘီပိုး၊ စီပိုး၊ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ စတာေတြပါတာေပါ့။ Non-Communicable Disease မွာေတာ့ ေသြးတိုး၊ ႏွလံုး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ေလျဖတ္တာ၊ စတာေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ ကမာၻေပၚမွာႏွစ္စဥ္ေသဆံုးေနတဲ့လူအေရအတြက္ကို စစ္တမ္းေကာက္လိုက္တဲ့ အခါမွာ ႏွစ္တိုင္းႏွစ္တိုင္း လူဦးေနရ သန္း ၄၀ ေက်ာ္ဟာ ကူးစက္ျခင္းေၾကာင့္မဟုတ္တဲ့ ေရာဂါေတြ Non-Communicable Disease ေၾကာင့္ ေသဆံုးေနရတာျဖစ္ၿပီး ဒါဟာ ကမာၻမွာေသဆံုးသူေတြရဲ႕ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိတယ္ဆိုတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါကို ၾကည့္ရင္ Non-Communicable Disease ေတြဟာ လူသားေတြကို ေျခာက္လွန္႕ေနတယ္ဆိုတာ အသိသာႀကီးမို႕ ကၽြန္မတို႕အေနနဲ႕ အေလးနက္ထားၿပီး ကာကြယ္ေရးေတြ၊ ကုသေရးေတြ လုပ္ဖို႕လိုေနပါၿပီ။

ဒါဆိုရင္ ကူးစက္ျခင္းေၾကာင့္မဟုတ္တဲ့ေရာဂါေတြဟာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရတာလဲဆိုတာ ေမးစရာျဖစ္လာပါၿပီ။ အေျဖကေတာ့ ရိုးစင္းပါတယ္။ ကၽြန္မတို႕ေတြ ေနထုိင္စားေသာက္ပံု (LifeStyle) ေတြနည္းလမ္းမက်လို႕၊ မမွန္ကန္လို႕၊ က်န္းမာေရးနဲ႕ မညီညြတ္လို႕ပဲျဖစ္ပါတယ္။

 

ဘယ္လိုေနထိုင္မႈေတြေျပာင္းလဲလာလဲ          

အစားအေသာက္

ေခတ္ႀကီးဟာတိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးလာတာနဲ႕အမွ် စားေသာက္ေနထိုင္ပံုေတြကလည္း တျဖည္းျဖည္းေျပာင္း လဲလာပါတယ္။ တစ္ခုထက္ပိုတဲ့အလုပ္ေတြ၊ သင္တန္းေတြကိုတက္ေရာက္လာတာေၾကာင့္ အစားအေသာက္ အတြက္ အခ်ိန္ေပးျပင္ဆင္တာေတြနည္းပါးလာၿပီး အလြယ္တကူဝယ္ယူစားသံုးလို႕ရတဲ့ fast food ေခၚ အသင့္ စား အစားစာေတြကို ပိုစားျဖစ္လာၾကတယ္။ ဒါေတြဟာ အာဟာရမျဖစ္တဲ့အျပင္ ကိုလက္စထေရာေတြကိုပါ တက္ေစပါတယ္။ ၾကက္သားျပဳတ္စားရင္ ပရိုတင္းဓာတ္အျပည့္အဝရေပမာ့္ ေၾကာ္စားလိုက္ရင္ေတာ့ နဂိုမူလထက္ ကိုလက္စေရာ သံုးဆေလာက္ျမင့္တက္သြားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဒီ fast food ေတြဟာ အမွန္တကယ္ဗိုက္မျပည့္ေစတဲ့အတြက္ စားၿပီးအနည္းငယ္ၾကာတာနဲ႕ ဗိုက္ျပန္ဆာလာၿပီး ေနာက္ထပ္စားျဖစ္ေစတာေၾကာင့္ အဝလြန္တာေတြျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ျပင္ပမွာဝယ္စားတာေတြဟာ ဆားေတြ၊ အခ်ိဳမႈန္႕ေတြမ်ားစြာပါဝင္ေနၿပီး ဒီလိုဆားပါဝင္မႈမ်ားတဲ့အစားစာေတြကို စားသံုးတာေၾကာင့္ ေသဆံုးရသူဟာ ႏွစ္စဥ္ ၄ ဒသမ ၁ သန္းရွိပါတယ္။

ေနာက္ၿပီးေတာ့ အလုပ္ေတြရႈပ္လို႕ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႕ မနက္စာ မစားျဖစ္ၾကတဲ့သူေတြ ကိုလည္း ေတြ႕ရတာမ်ားလာပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ မနက္စာက အေရးအႀကီးဆံုးပါ။ လူ႕ဦးေႏွာက္ဟာ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ကို ေလာင္စာအျဖစ္အသံုးျပဳၿပီးမွ အလုပ္လုပ္တာပါ။ ညဘက္အိပ္ခ်ိန္ေတြမွာဆို တျခားအစိတ္ အပိုင္းေတြက နားရင္နားေပ မဲ့ ဦးေႏွာက္ကေတာ့ ေတာက္ေလွ်ာက္အလုပ္လုပ္ေနတဲ့အတြက္ မနက္ေရာက္ တဲ့အခါ သူ႕ရဲ႕ေလာင္စာက ကုန္လုနီး နည္းပါးေနပါၿပီ။ ဒီအခ်ိန္မွာ လိုအပ္တဲ့အာဟာရကို ျပန္မျဖည့္ေပးႏိုင္ဘူး ဆိုရင္ ဦးေႏွာက္ဟာ ပင္ပင္ပန္း ပန္းအလုပ္လုပ္ရၿပီး ေရရွည္မွာ မွတ္ဥာဏ္ေတြကိုလည္း ထိခိုက္လာ ေစႏုိင္ပါတယ္။ မနက္ (၁၀) နာရီထက္ ေနာက္က်ၿပီး မနက္စာကို မစားသင့္ပါဘူး။ တစ္ေန႕တာလံုး လန္းဆန္းတက္ၾကြေနဖို႕အတြက္ မနက္စာကို ျပည့္ ျပည့္ဝဝစားေပးရပါမယ္။ မနက္စာမစားတဲ့အခါ ကၽြန္မတို ့ခႏၶာကိုယ္က ပင္ပင္ပန္းအလုပ္လုပ္ရတဲ့အတြက္ ဖိစီးမႈ (stress) ျဖစ္ၿပီး corticosteroids ဆိုတဲ့ေဟာ္မုန္းထြက္ပါတယ္။ အဲဒီေဟာ္မုန္းဟာ အဆီေတြကို ဗိုက္မွာစုေစတာ (central deposition of fat) ေၾကာင့္ ဗိုက္ပူအဆီထူၿပီး ကုိယ္အေလးခ်ိန္တက္လာပါေတာ့တယ္။

 

ေနထိုင္မႈ

ဒါ့အျပင္ လူသားေတြဟာ ဥာဏအားကို အသံုးျပဳၿပီးရပ္တည္လာၾကတာနဲ႕အမွ် Sedentary Lifestyle ေခၚ လႈပ္ရွားမႈမရွိတဲ့ လူေနမႈပံုစံေတြကို အေတြ႕ရမ်ားလာပါတယ္။ ကြန္ျပဳတာ၊ စာရင္းဇယားေတြကို တေနကုန္ လုပ္ကိုင္ေနရၿပီး အထပ္ျမင့္ေတြတက္တဲ့အခါမွာ ေလွကားထက္ ဓာတ္ေလွကားကို အသံုးျပဳလာၾကၿပီး ဟိုနားဒီနားသြားရင္ေတာင္မွ ကားနဲ႕ပဲသြားလာတတ္ၾကပါေတာ့တယ္။ ဒီလို က်န္းမာေရးနဲ႕ မညီညြတ္တဲ့ စားေသာက္ ပံုနဲ႕ လႈပ္ရွားမႈမရွိတဲ့ ေနထိုင္မႈဟာ ေသြးတိုးေစတဲ့အျပင္၊ ေသြးတြင္း သၾကားဓာတ္၊ အဆီဓာတ္ေတြကို ျမင့္တက္ေစၿပီး အဝလြန္ေရာဂါေတြျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ အသက္ ၃၀ ကေန ၆၉ ႏွစ္အတြင္း ေသဆံုးသူေတြဟာ ၁၅ သန္းအထိရွိလာၿပီး ႏွစ္စဥ္ေသဆံုးသူေတြရဲ႕ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုေနထိုင္မႈပံုစံေတြဟာ အရြယ္မတိုင္ခင္ ေသဆံုးရျခင္းရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းရင္းအေျခခံပါပဲ။

ေလ့လာမႈေတြအရ ေန႕စဥ္ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား အားကစားတစ္ခုခု ပံုမွန္လုပ္သြားမယ္ ဆိုရင္ ၆ ပတ္အၾကာမွာ ေနရတာသိသိသာသာ လန္းဆန္းတက္ၾကြေနတာကို ခံစားလာရမွာပါ။ ပံုမွန္ေလ့က်င့္ ခန္းေတြလုပ္တာဟာ သက္လံုေကာင္းေစတဲ့အျပင္ ႏွလံုးနဲ႕ေသြးလွည့္အဖြဲ႕ကို ေကာင္းစြာလည္ပတ္ေစတဲ့ အတြက္ တစ္သွ်ဴးေတြဆီ ေအာက္စီဂ်င္နဲ႕ အာဟာရဓာတ္ေတြ သယ္ယူပို႕ေဆာင္မႈကို ေခ်ာေမြ႕လြယ္ကူေစ ပါတယ္။ လူႀကီးေတြအေနနဲ႕ တစ္ေန႕ကို ၁၅ မိနစ္ေလာက္ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈလုပ္တာနဲ႕တင္ လံုေလာက္ ပါတယ္။ ပံုမွန္လုပ္ေနက် ေလ့က်င့္ခန္းကိုလည္း ကိုယ္ပင္ပန္းမွာစိုးတာနဲ႕ ေလ်ာ့လုပ္မယ္ဆုိရင္ ၾကာ လာတာနဲ႕အမွ် ႏြမ္းနယ္တဲ့ခံစားခ်က္မ်ိဳး ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ အလုပ္ေတြ အမ်ားႀကီးလုပ္ရမွ ပင္ပန္း တာမဟုတ္ပါဘူး။ လႈပ္ရွားမႈမရွိတဲ့ ေနထိုင္မႈပံုစံကလည္း ကိုယ့္ရဲ႕ စြမ္းအင္နဲ႕ သက္လံုေတြကို က်ဆင္းေစၿပီး ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္မႈေတြကို ခံစားရေစပါတယ္။

 

အျပဳအမူ

ဒီေန႕ေခတ္ အေတြ႕ရအမ်ားဆံုး လူေနမႈပံုစံကေတာ့ ကိုယ့္အိပ္ရာေခါင္းရင္းနားမွာ ဟန္းဖုန္းထားအိပ္ၾကတာပါပဲ။ ႏိႈးစက္အျဖစ္သံုးဖို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေဖ့ဘုတ္ၾကည့္ရင္း အိပ္သြားတာျဖစ္ျဖစ္ ကိုယ့္နားမွာ ဟန္းဖုန္းကို ထားမိတတ္ၾကပါတယ္။ အတိအက်မဟုတ္ေပမယ့္ ဖုန္းကထြက္တဲ့ Radiation ေတြက ဦးေႏွာက္ကင္ဆာျဖစ္ေစတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ဖုန္းကို တျခားေနရာမွာ ထားၿပီးအိပ္ရင္အိပ္၊ ဒါမွဟုတ္လည္း ၂၀ စင္တီမီတာေလာက္ အကြာထားရင္လည္း ဒီ Radition ေတြကို ၉၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္အထိ ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခု သိဖို႕လိုတာက ကၽြန္မတုိ႕ခႏာကိုယ္ဟာ ေန႕အလင္းေရာင္ေလ်ာ့နည္းလာတာနဲ႕အမွ် မယ္လတိုနင္ (melatonin)  ဆိုတဲ့ ေဟာ္မုန္းထြက္လာၿပီး အိပ္ခ်င္စိတ္ကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ညအခ်ိန္မွာ အိပ္ခ်င္ၿပီး ေန႕ဘက္မွာေတာ့ ႏိုးၾကားေနရတာပါ။ ဒါကို natural circadian rhythm လို႕ေခၚပါတယ္။ အိပ္ခ်ိန္မွာ မီးေတြအကုန္ပိတ္လုိက္ ေပမယ့္ tablet, smartphone နဲ႕ computer စခရင္က မီးေရာင္ေတြဟာ ဒီ rhythm ကို ကေမာက္ကမ ျဖစ္ေစၿပီး ညအိပ္မေပ်ုာ္တာေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဖုန္းကထြက္တဲ့ blue light ဟာေနအလင္းေရာင္နဲ႕တူတာေၾကာင့္  ဖုန္းေတြကို အသံုးျပဳေနတဲ့အခါ ကၽြန္မတို႕အျမင္လႊာက ဒီအလင္းေရာင္ကို ေနေရာင္အျဖစ္ ဦးေႏွာက္ကို မက္ေဆ့ခ်္ပို႕လိုက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မယ္လတိုနင္ေဟာ္မုန္းထြက္တာနည္းသြားၿပီး ညဘက္အိပ္မေပ်ာ္ေတာ့ပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္ မအိပ္ခင္ ၂ နာရီအလိုကစၿပီး ဖုန္းေတြ၊ tablet ေတြ၊ ကြန္ျပဳတာေတြအသံုးျပဳတာ ႀကိဳတင္ရပ္ထားမယ္ဆုိရင္ ပံုမွန္အတိုင္း ျပန္ျဖစ္ေစမွာပါ။ လံုးဝမလိုက္နာႏိုင္လို႕ ဖုန္းၾကည့္ျဖစ္ခဲ့ရင္ ဖုန္းနဲ႕ အနည္းဆံုး ၁၄ လက္မေလာက္ အေဝးကေန ၾကည့္ေစခ်င္ပါ တယ္။

 

ေနာက္ထပ္ေတြ႕ရတဲ့လူေနမႈပံုစံကေတာ့ အၿပိဳင္ဆိုင္ေတြၾကားထဲက Stressful Conditions ဆိုတဲ့ ဖိစီးမႈမ်ိဳးစံုရွိတဲ့အေနထားမွာ ရွင္သန္လုပ္ကိုင္ေနၾကရတာပါ။ ေန႕စဥ္နဲ႕အမွ် ေသာကေတြ၊ ဖိစီးမႈေတြ၊ စိုးရိမ္မႈေတြက ႏွလံုးေရာဂါ၊ ပန္းနာရင္က်ပ္၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ အဝလြန္ေရာဂါ၊ ေခါင္းကိုက္ေဝဒနာ၊ စိတ္က်ေရာဂါ၊ အစာအိမ္ေရာဂါ၊ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါ၊ အရြယ္မတိုင္ခင္ အုိမင္းရင့္ေရာ္ျခင္းနဲ႕ အရြယ္မတိုင္ခင္ ေသဆံုးျခင္း ေတြျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါေတြအားလံုးဟာ Non-communicable disease ေအာက္မွာပါဝင္တဲ့ေရာဂါေတြပါပဲ။

ဒါ့အျပင္ ေဆးရြက္ႀကီးအေငြ႕ေတြကိုထိေတြ႕ရွဴရွိဳက္ေနရတာေတြေၾကာင့္လည္း ႏွစ္စဥ္ ၇ ဒသမ ၂ သန္းေသဆံုးေနရဆဲပါပဲ။ အရက္ေသစာကို အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးလာသူေတြမ်ားလာၿပီး ၃၀ ေက်ာ္ ၄၀ ေက်ာ္အရြယ္မွာတင္ အသည္းေျခာက္၊ အသည္းေရာဂါေတြျဖစ္ၿပီး ေစာစီးစြာအသက္ဆံုးရွႈံးၾကရပါတယ္။

 

 

ကာကြယ္ေရး

ဒီလိုပံုစံအတိုင္းသာ ဆက္သြားေနမယ္ဆိုရင္ နည္းပညာေတြတိုးတက္လာၿပီး လူ႕သက္တမ္းေတြ၊ ေပ်ာ္ရႊင္က်န္းမာမႈေတြ ဆုတ္ယုတ္သထက္ ဆုတ္ယုတ္လာမွာ အေသအခ်ာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္လည္း WHO က ကူးစက္ျခင္းေၾကာင့္မဟုတ္တဲ့ေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ေရးအသြင္နဲ႕ ထိန္းသြားဖို႕ စီမံေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ကာကြယ္တဲ့အခါမွာလည္း က်န္းမာေရးဝန္ေဆာင္မႈေတြကို ထိေရာက္စြာေပးႏိုင္ဖို႔ က်န္းမာေရးရႈေထာင့္တစ္ခု တည္းကေနတင္မဟုတ္ဘဲ လူသားေတြ က်န္းမာေရးအသိရွိဖို႕ ပညာေရးက႑၊ စီးပြားေရးက႑၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး စတဲ့ ဘက္ေပါင္းစံုကို ျမွင့္တင္ၿပီးလုပ္ေဆာင္ေပးဖို႕အေရးႀကီးပါတယ္။

ဒါေတြကိုကာကြယ္ဖို႕ က်န္းမာဖို႕အတြက္ဆိုရင္ေတာ့ ကၽြန္မတို႕ေတြ  comfort zone ထဲကေန ရုန္းထြက္ဖို႕လိုပါတယ္။

ဓာတ္ေလွခါးနဲ႔တက္မယ့္အစား လမ္းေလွ်ာက္တက္ဖို႕ ႀကိဳးစားပါ။ တစ္ေနကုန္ မလႈပ္မယွက္ထိုင္ေန မယ့္အစား လုပ္ငန္းခြင္မဝင္ခင္ မနက္အေစာျဖစ္ေစ၊ အလုပ္ကအျပန္ျဖစ္ေစ workout တစ္ခု (gym ျဖစ္ျဖစ္၊ အေျပးေလ့က်င့္ခန္းျဖစ္ျဖစ္) ပံုမွန္လုပ္ပါ။ ကိုယ္ႀကိဳက္တဲ့ အခ်ိဳ၊ အဆိမ့္၊ အဆီေတြစားသလို ကိုယ္မႀကိဳက္ေပ မယ့္ ကိုယ့္က်န္းမာေရးအတြက္ေကာင္းတဲ့ အသီးအရြက္နဲ႕ လတ္ဆတ္သန္႕ရွင္းတဲ့အစားစာေတြလည္း စားဖို႕ မေမ့ပါနဲ႕။

ဒီလို comfort zone ထဲက မရုန္းထြက္ျဖစ္ၾကတဲ့အတြက္ Non-communicable disease မွာအပါအဝင္ျဖစ္တဲ့ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ ၁၇ ဒသမ ၇ သန္းနဲ႕ ကင္ဆာေရာဂါေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ ၈ ဒသမ ၈ သန္း ေသဆံုးေနၾကရပါတယ္။ လူေတြဖန္တီးထားတဲ့နည္းပညာ ေတြနဲ႕ လူေတြကိုယ္တိုင္ရဲ႕ က်န္းမာသက္ရွည္ျခင္းကို အၿခိမ္းေျခာက္ခံေနရၿပီဆိုတာ သတိထားၿပီး ျပန္လည္ျပဳျပင္ရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း အသက္အရြယ္မေရြးျဖစ္ႏုိင္တဲ့ ေသြးတိုး၊ ႏွလံုး၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါေတြ ရွိ၊ မရွိ ပံုမွန္စစ္ ေဆးၿပီး လိုအပ္ရင္ ကုသမႈေတြကို  ေစာေစာစီးစီးခံယူပါ။ ဒီလို Regular Screening (ပံုမွန္စစ္ေဆးသြားတာ) ဟာ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးမွာ အင္မတန္ထိေရာက္တဲ့ နည္းလမ္းပဲျဖစ္ပါတယ္။

 

ေဒါက္တာစိမ့္

Post Author: Good Health Journal

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *