သက္ႀကီးမွတ္ၪာဏ္ခ်ဳိ႕ယြင္းသူေတြကို မၿငိဳျငင္သင့္ပါ

♦ အသက္ႀကီးသူေတြမွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ မွတ္ၪာဏ္ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈေတြအေၾကာင္းကုိ ေဆြး ေႏြးေပးပါ ဆရာ။
အသက္ႀကီးတဲ့သူေတြမွာ မွတ္ၪာဏ္ခ်ဳိ႕ယြင္းလာၿပီဆုိရင္ သာမန္အား ျဖင့္ ဒါဟာ သဘာ၀တရားပဲလုိ႔ ေတြး ထင္လုိ႔ရေပမယ့္ Dementia လုိ႔ေခၚတဲ့ ေရာဂါအေျခအေန တစ္ခုကုိ ေမ့ထားလုိ႔ မရပါဘူး။ ၆၅ ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီးသူေတြရဲ႕ ငါးရာခုိင္ႏႈန္းနဲ႔ ၈၅ ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီးသူေတြရဲ႕ ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ ဒီအထိ Dementia ဆုိတဲ့ေရာဂါကုိ ခံစားေနရေလ့ ရွိပါတယ္။

♦ Dementia ဆုိတဲ့ ေရာဂါအေၾကာင္း ကုိ ရွင္းျပေပးပါ ဆရာ။
ဒီေရာဂါျဖစ္ေနၿပီဆုိရင္ အထူးသ ျဖင့္ မွတ္ာၪဏ္ပုိင္းမွာမွ New Acquired Information ေတြျဖစ္တဲ့လတ္တေလာ အျဖစ္အပ်က္ေတြ၊ အျပဳအမူေတြ၊ အ ေၾကာင္းအရာေတြကုိ ဦးေႏွာက္က မွတ္ တမ္းတင္ ထိန္းသိမ္းထားႏုိင္စြမ္း က် ဆင္းသြားတာျဖစ္ပါတယ္။ အခုေလးတင္ ကုိယ္ေျပာလုိက္တဲ့ စကားတစ္ခြန္းကုိ မမွတ္မိေတာ့ဘဲ ထပ္တလဲလဲ ျပန္ျပန္ ေျပာေနတာ၊ ထမင္းစားၿပီးေပမယ့္ မစား ရေသးဘူးပဲ ထင္ေနတာ။ ကုိယ့္ေမးခြန္း ေျဖၿပီးတာကုိ မမွတ္မိေတာ့ဘဲ ထပ္တ လဲလဲ ျပန္ေမးေနတာ ဒါမ်ဳိးေတြကစၿပီး သိသာလာပါတယ္။ ငယ္ငယ္ကအ ေၾကာင္းအရာေတြကုိေတာ့ မွတ္မိေနေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၾကာလာရင္ အားလံုး ကို သတိမရေတာ့ပါဘူး။ ကုိယ့္ကုိယ္ ကုိယ္ မသိေတာ့တာ၊ မိသားစု၀င္ေတြကုိ မမွတ္မိေတာ့တာ၊ ဒီလုိ မွတ္ၪာဏ္ပုိင္း ေလ်ာ့ရဲအားနည္းလာတာအျပင္ တစ္ ကုိယ္ေရက်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ သိသိသာသာ ခ်ဳိ႕ယြင္းလာမယ္၊ ဆီး၀မ္း မထိန္းႏုိင္ေတာ့တာေတြ၊ တငုိငုိ တရယ္ ရယ္ျဖစ္လာတာေတြ၊ ဒါေတြပါတြဲၿပီး ေပၚ လာတတ္ပါတယ္။ ဆရာတုိ႔လူမ်ဳိးကေတာ့ ဒါမ်ဳိးျဖစ္လာရင္ သူငယ္ျပန္တယ္လုိ႔ ေခၚေလ့ရွိပါတယ္။

♦ Dementia ျဖစ္ရတဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြ ကုိ သိပါရေစဆရာ။
ဘာလုိ႔ ဒီလုိ Dementia ျဖစ္ရလဲ ဆုိတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါ တယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲက ေသြးေၾကာေလး ေတြမွာ ျပႆနာ   (Vascular Cause) ရွိလုိ႔၊ ဦးေႏွာက္ဆဲလ္ေတြ ပ်က္စီးမႈျမန္ၿပီး (Degenerative Cause) ခႏၶာကုိယ္ တစ္ေနရာရာက ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ ဦး ေႏွာက္ကုိ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေရာက္ရွိေနလုိ႔၊ အာ႐ံု ေၾကာေတြကုိ ဖံုးအုပ္ထားတဲ့ မုိင္လင္ (Myelin) လုိ႔ေခၚတဲ့ အေပၚယံအလႊာ ေလး ကၽြတ္ထြက္သြားေစတဲ့ ေရာဂါမ်ဳိး၊ ဦးေခါင္းထိခုိက္ဒဏ္ရာရဖူးတာ၊ ဦးေခါင္း ခြံနဲ႔ ဦးေႏွာက္အၾကား ကာလရွည္ၾကာစြာ ေသြးခဲပိေနတာ၊ အရက္အလြန္အကၽြံ ေသာက္သံုးတာ၊ ဗီတာမင္နဲ႔သတၱဳဓာတ္ ခ်ဳိ႕တဲ့တာ (အထူးသျဖင့္ B1, B12, Niacin)၊HIV နဲ႔ Syphilis တုိ႔လုိ ေရာဂါေတြရွိေနတာ စတဲ့အေၾကာင္း တရားမ်ားစြာရွိပါတယ္။ အဲဒီထဲကမွ အသက္ႀကီးသူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတာက Vascular Cause နဲ႔ Degenerative Cause ေတြထဲကမွ အယ္လ္ဇုိင္းမား ေရာဂါ (Alzheimer’s Disease) တုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

♦ Dementia နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ အယ္လ္ ဇုိင္းမားေရာဂါအေၾကာင္းကုိ ရွင္းျပေပးပါ ဆရာ။
၄၅ ႏွစ္ေအာက္မွာေတာ့ အယ္လ္ ဇုိင္းမားေရာဂါက အေတာ္ေလး ျဖစ္ခဲ တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္တဲ့သူ ေတြထဲမွာ ကမၻာေက်ာ္ပုဂ္ၢိဳလ္ႀကီးေတြ အ ေတာ္မ်ားမ်ား (ေရာ္နယ္ေရဂင္၊ မာဂရက္ သက္ခ်ာ) ရွိပါတယ္။ ႐ုပ္ရွင္ေတြထဲမွာ လည္း ထည့္႐ုိက္ေလ့ရွိပါတယ္။ မ်ဳိး႐ုိးဗီဇနဲ႔ အဓိကသက္ဆုိင္ပါတယ္။ ခႏၶာကုိယ္ထဲက Gene ေတြ၊ Mutation ျဖစ္လုိ႔ ျဖစ္ရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ပံုမွန္ မဟုတ္တဲ့ Gene ေတြျဖစ္ျဖစ္လာတာေပါ့။ အဲဒီလုိလူေတြမွာApolipoprotein E ဟာ ပံုမွန္မဟုတ္ဘဲ ပါေနတဲ့အတြက္ ဒါ ကုိေတြ႕ရင္ အယ္လ္ဇုိင္းမားျဖစ္ဖုိ႔ အခြင့္ အလမ္း ေလးဆမွ ရွစ္ဆအထိ တက္ေန ပါတယ္။ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ ေရွ႕မွာေျပာခဲ့တဲ့ လကၡဏာေတြအတုိင္း ပါပဲ။ ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့သူက သူဟာ အ လြယ္တကူ ျပန္ျပန္ေမ့လြယ္တဲ့သူဆုိ တာကုိ လက္ခံေလ့မရွိတတ္ဘဲ လူ ေကာင္းလုိ႔ပဲ ထင္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါ ေပမဲ့ ၾကာလာရင္ေတာ့ ႀကံဳေတြ႕ရတဲ့ လူ မႈဘ၀ပတ္၀န္းက်င္အခက္အခဲေတြ ေၾကာင့္ စိတ္က်ေ၀ဒနာကုိပါ တြဲၿပီးခံစား လာရေလ့ရွိပါတယ္။ တစ္ခါတေလ ေတာ့လည္း အလြန္စိတ္လႈပ္ရွားလြယ္ၿပီး ပတ္၀န္းက်င္ကုိ အလုိမက်၊ ဆူပူေအာ္ ဟစ္ေနတာမ်ဳိးလည္း ရွိႏုိင္ပါတယ္။

♦ မိသားစုအတြင္းမွာ သက္ႀကီးသတိေမ့ ေရာဂါ ခံစားရသူရွိရင္ ဘာေတြ လုပ္ ေဆာင္ေပးဖုိ႔ လုိပါသလဲ ဆရာ။
မိသားစုထဲ ဒီလုိျပႆနာမ်ဳိးျဖစ္ လာရင္ ဖံုးဖိမထားဘဲ လ်င္ျမန္ေစာစီးစြာ တတ္ကၽြမ္းသူနဲ႔ တုိင္ပင္ကုသဖုိ႔ လုိပါ တယ္။ ဒီ Dementia ေရာဂါစုမွာ တခ်ဳိ႕ ဟာ ကုသရင္ ျပန္ေကာင္းႏုိင္တဲ့ အေျခခံ အေၾကာင္းတရားေတြ ရွိေနလုိ႔ပါ။ Treatable Cause ေတြကုိ ျမန္ျမန္ဆန္ ဆန္ရွာေဖြကုသရပါမယ္။ လူနာ အေတာ္ မ်ားမ်ားကုိ ေသြးစစ္ေဆးတာ (သုိင္း႐ိြဳက္ ဂလင္းရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္းလုပ္ငန္းေဆာင္ တာေတြ၊ ဗီတာမင္ B12 ၊ ကယ္လ္စီယမ္ စတာေတြ)၊ ရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္႐ုိက္တာ၊ ဦးေႏွာက္ကုိ ကြန္ပ်ဴတာ ဓာတ္မွန္ (CT)နဲ႔ သံလုိက္ဓာတ္မွန္႐ုိက္တာ(MRI)၊ ECG စတာေတြကုိ လုပ္ေဆာင္ေပးေလ့ ရွိပါတယ္။

♦ ကုသမႈအပုိင္းကုိ ရွင္းျပေပးပါ ဆရာ။
ကုသမႈပုိင္းအေနနဲ႔ေတာ့ Team Work Approach လုိ႔ေခၚတဲ့ ဆုိင္ရာ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ေတြ၊ (မိသားစု ဆရာ ၀န္ေတြ၊ အေထြေထြအထူးကုသမား ေတာ္၊ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာအထူးကု သမားေတာ္၊ စိတ္ပညာရွင္၊ ေနာက္ၿပီး အစားအေသာက္၊ အသြားအလာ၊ စကား ေျပာတာ၊ အ၀တ္အစား၀တ္တာ စတဲ့ ကိစၥေတြကုိ သင့္ေတာ္သလုိ စီမံေပးႏုိင္ မယ့္ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ေတြ) နဲ႔အတူ မိသားစု၀င္ေတြကပါ ပူးေပါင္းပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ရပါတယ္။ ဒီေ၀ဒနာရွင္ရွိတဲ့ မိသားစုေတြကုိ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာအားေပး မႈေတြ၊ အႀကံၪာဏ္ေပးႏုိင္တဲ့ အသင္း အဖြဲ႕ေတြ ဒါေတြလည္း ထားရွိဖုိ႔လုိပါ တယ္။

♦ ျဖည့္စြက္ေျပာၾကားလုိတာမ်ားရွိရင္လည္း အႀကံျပဳေျပာၾကားေပးပါ ဆရာ။
ဒီေ၀ဒနာခံစားေနရတဲ့သူေတြဟာ လူသားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Dementia ေ၀ဒနာကုိ ခံစားေနရတဲ့ လူသားေတြပါ။ သူတုိ႔ကုိ ျပဳစုကုသေပးရတဲ့ မိသားစုအ ေနနဲ႔ အလြန္ႀကီးမားတဲ့ SocioEco-nomic Problems ေတြကုိ ရင္ဆုိင္ရတဲ့ အခါမွာ သူတုိ႔ကုိ Neglect လုပ္မိတာ မ်ဳိး၊ ၿငိဳျငင္တာမ်ဳိးေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါ တယ္။ အဲဒီအခါမ်ဳိးမွာ ငါလည္း တစ္ေန႔ ဒီလုိမ်ဳိးျဖစ္လာႏုိင္တာပဲ၊ ငါ့အလွည့္က် ရင္လည္း တျခားမိသားစု၀င္ေတြ ဘယ္ လုိစိတ္မ်ဳိးနဲ႔ ဘယ္လုိျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ ၾကမွာပါလိမ့္ဆုိတဲ့ အေတြးေလး ၀င္မိဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ရတဲ့ မိ သားစု၀င္ေတြအတြက္ ကုသုိလ္နဲ႔ အကု သုိလ္ကုိ ပ၀ါပါးေလးနဲ႔သာ ျခားထားေပး တဲ့ ေရာဂါေ၀ဒနာတစ္မ်ဳိးျဖစ္ေၾကာင္း အသိေပး၊ သတိေပးပါရေစ။

◘ ေဒါက္တာဟိန္းရာဇာေအာင္ (ကထိက/အေထြေထြေရာဂါအထူးကုသမားေတာ္)

Post Author: Good Health Journal

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *