ကုိယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ကာလအပုိင္း အျခားသံုးပုိင္းရွိပါတယ္။ ပထမအခ်ိန္ ကာလ(ကုိယ္၀န္ တစ္ပတ္မွ ၁၂ ပတ္)၊ ဒုတိယအခ်ိန္ကာလ(ကုိယ္၀န္ ၁၃ ပတ္မွ ၂၄ ပတ္)၊ တတိယအခ်ိန္ကာလ (ကုိယ္၀န္ ၂၅ မွ ၄၀ ပတ္)တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမအခ်ိန္ကာလမွာ သေႏၶသားရဲ႕ ကုိယ္လက္အဂၤါအစိတ္အပုိင္းေတြ စ တင္ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီ ပထမကာလဟာ သေႏၶသားအတြက္ အရမ္းအေရးႀကီးတဲ့ကာလတစ္ခုျဖစ္ပါ တယ္။ ဒုတိယကာလမွာ သေႏၶသားရဲ႕ ျဖစ္တည္ၿပီးတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပုိင္းေတြ ဆက္လက္ႀကီးထြားရင့္က်က္လာတဲ့ ကာ လျဖစ္ပါတယ္။ တတိယကာလမွာလည္း အဂၤါအစိတ္အပုိင္းေတြ ဆက္လက္ႀကီး ထြားရင့္က်က္ေနပါတယ္။ သြားနဲ႔ခံတြင္း ေဆးကုသမႈေတြကို ပထမကာလနဲ႔ တတိယကာလေတြမွာ ေရွာင္ရပါတယ္။ ဒုတိယကာလမွာ ကုသမႈခံယူမွသာ သေႏၶသားအတြက္ စိတ္ခ်ရမွာျဖစ္ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုိယ္၀န္ယူမယ္လုိ႔ ဆံုး ျဖတ္လုိက္တာနဲ႔တစ္ၿပိဳင္နက္ လုိအပ္တဲ့ သြားနဲ႔ခံတြင္း က်န္းမာေရးကုိ စစ္ေဆး၊ ကုသမႈခံယူထားသင့္ပါတယ္။
ကုိယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ အီစထ႐ုိ ဂ်င္ေဟာ္မုန္းက ၁၀ ဆ၊ ပ႐ုိဂ်က္စတုန္း ေဟာ္မုန္းက ၃၀ ဆ ျဖစ္ၿပီး သာမန္ထက္ ပုိမ်ားေနပါတယ္။ ေဟာ္မုန္းမ်ားေနတာ ေၾကာင့္ ကုိယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ရဲ႕ ဇီ၀ကမၼ ျဖစ္စဥ္ေတြကုိ ေျပာင္းလဲေစပါတယ္။ သြားနဲ႔ခံတြင္းက်န္းမာေရးကုိလည္း သက္ ေရာက္မႈရွိေစပါတယ္။ ကုိယ္၀န္ေဆာင္ ခ်ိန္မွာ အျဖစ္မ်ားတဲ့ သြားနဲ႔ခံတြင္းေရာဂါ ေတြကေတာ့ –
(၁) ကုိယ္၀န္ေၾကာင့္ သြားဖံုးေရာင္ျခင္း (Pregnancy Gingivitis)
(၂) သြားမ်ားယုိင္နဲ႔လာျခင္း (Tooth Mobility)
(၃) သြားပုိးစားျခင္း (Dental Caries)
(၄) ကုိယ္၀န္ေၾကာင့္ သြားဖံုးအသားလံုး ျဖစ္ျခင္း (Pregnancy Epulis)
(၅) သြားေႂကြလႊာျပဳန္းတီးျခင္း (Dental Erosion)
တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။
(၁) ကုိယ္၀န္ေၾကာင့္ သြားဖံုးေရာင္ျခင္း (Pregnancy Gingivitis)
အျဖစ္အမ်ားဆံုး ခံတြင္းေ၀ဒနာတစ္ ခုျဖစ္ပါတယ္။ ေဟာ္မုန္းအထြက္မ်ားတာ ေၾကာင့္ ေသြးေၾကာေတြ စိမ့္၀င္စိမ့္ထြက္ ႏုိင္မႈ မ်ားလာကာ သြားဖံုးေတြ ေရာင္လာ ရတာျဖစ္ပါတယ္။ ကုိယ္၀န္ရဲ႕ ႏွစ္လက ေန ရွစ္လအတြင္းမွာ ေတြ႕ရတတ္ၿပီး အလြယ္တကူ ေသြးထြက္ႏုိင္ပါတယ္။ သြားမွာ ကပ္ၿငိေနတဲ့ ေက်ာက္ေတြကုိ ျခစ္ထုတ္တာ၊ နည္းစနစ္မွန္မွန္နဲ႔ ေသခ်ာ သြားတုိက္တာ၊ ခံတြင္းသန္႔စင္ေဆးရည္ နဲ႔ ပလုတ္က်င္းတာေတြနဲ႔ ကာကြယ္ႏုိင္ ပါတယ္။
(၂) သြားမ်ားယုိင္နဲ႔လာျခင္း (Tooth Mobility)
ကုိယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ေဟာ္မုန္း အထြက္မ်ားတာေၾကာင့္ သြားအျမစ္နဲ႔ အ႐ုိးကုိ ဆက္သြယ္ေပးတဲ့ အမွ်င္ေတြ အားနည္းလာတာ၊ သြားအျမစ္နဲ႔ အ႐ုိး ၾကားမွာရွိတဲ့ Lamina Dura မွာMineral ပါ၀င္မႈ နည္းပါးလာတာေတြ ေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
(၃) သြားပုိးစားျခင္း (Dental Caries)
ကုိယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ တံေတြးအ ထြက္နည္းပါးတာ၊ သြားအတြင္း Mineral ပါ၀င္မႈနည္းပါးတာ၊ အက္စစ္တစ္ လြန္ကဲတဲ့တံေတြးျဖစ္လာတာ၊ သြားပုိး စားေစတဲ့ ဘက္တီးရီးယားေတြ မ်ားျပား လာတာနဲ႔ တံေတြးနည္းလာလုိ႔ အစားအ စာေတြ ကပ္ၿငိလာတာေၾကာင့္ သြားပုိး စားတာကုိ ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။
(၄) ကုိယ္၀န္ေၾကာင့္ သြားဖံုးအသားလံုး ျဖစ္ျခင္း (Pregnancy Epulis)
ငါးရာခုိင္ႏႈန္းေသာ ကုိယ္၀န္ေဆာင္ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ သြားႏွစ္ေခ်ာင္းၾကား မွာရွိတဲ့ သြားဖံုးခၽြန္ေလးေတြကတစ္ဆင့္ အသားပုိအလံုးလုိမ်ဳိးေတြ ႀကီးထြားလာ တာျဖစ္ပါတယ္။ အသားပုိအလံုးက ပန္း ေရာင္ ဒါမွမဟုတ္ အျပာေရာင္ရွိႏုိင္ၿပီး အလြယ္တကူ ထိခုိက္မိကာ ေသြးထြက္ ႏုိင္ပါတယ္။ သြားဖံုးေရာင္တာကုိ ကာ ကြယ္တဲ့နည္းအတုိင္း ကာကြယ္ႏုိင္ပါ တယ္။ ေမြးဖြားၿပီးခ်ိန္မွာ အသားပုိအလံုး အရြယ္အစား ေသးသြားႏုိင္ပါတယ္။ အ ရမ္းႀကီးၿပီး အေႏွာင့္အယွက္ရွိလာ မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ခြဲစိတ္ျဖတ္ထုတ္တာမ်ဳိး ျပဳလုပ္ေပးရပါမယ္။
(၅) သြားေႂကြလႊာျပဳန္းတီးျခင္း (Dental Erosion)
ကုိယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ခံတြင္းပ်က္ ၿပီး အခ်ဥ္မ်ားမ်ားစားတာ၊ ပ်ဳိ႕အန္ရာက ေန ထြက္လာတဲ့အရည္မွာ အက္စစ္ဓာတ္ လြန္ကဲေနတာေတြေၾကာင့္ သြားေႂကြလႊာ ျပဳန္းတီးရပါတယ္။ ပ်ဳိ႕အန္ၿပီးပါက ခ်က္ ခ်င္းသြားမတုိက္ဘဲ ႐ုိး႐ုိးေရ ဒါမွမဟုတ္ ေဆာ္ဒါမႈန္႔ခတ္ထားတဲ့အရည္ေတြနဲ႔ ပလုတ္က်င္းေပးရပါမယ္။
သြားနဲ႔ခံတြင္းက်န္းမာေရးကလည္း သေႏၶသားငယ္ဆီကုိ သက္ေရာက္ႏုိင္ ပါတယ္။
(၁) ကုိယ္၀န္လမေစ့ဘဲ ေမြးဖြားျခင္း (Preterm Labor)
♦ သြားဖံုးေရာင္ေရာဂါရွိတဲ့ မိခင္ေတြ မွာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။
♦ Anaerobic Oral Gram Nega-tive Bacteria ေတြက သြားဖံုးကုိ ေရာင္ ရမ္းေစပါတယ္။
♦ သြားဖံုးေရာင္ျခင္းမွ Prostaglandin နဲ႔ Cytokine ကုိ ထြက္ေစၿပီး ကေလး ေမြးဖြားတာကို ျမန္ေစပါတယ္။
(၂) ကုိယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့နည္းေသာ ကေလး ေမြးဖြားျခင္း (Low Birth Weight)
♦ သြားဖံုးေရာင္တာကေန ထြက္လာ တဲ့ Prostaglandin (PGF) ဟာ မိခင္ နဲ႔ သေႏၶသားကို ဆက္သြယ္ေပးတဲ့ အ ခ်င္းႀကိဳးရဲ႕ ေသြးလည္ပတ္မႈကုိ နည္းပါး ေစတာေၾကာင့္ သေႏၶသားေကာင္းစြာ မႀကီးထြားတဲ့အတြက္ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ နည္းပါးရတာျဖစ္ပါတယ္။
(၃) ကုိယ္၀န္ဆိပ္တက္ျခင္းPre-eclampsia)
♦ ကုိယ္၀န္ဆိပ္တက္တာနဲ႔ သြားဖံုး ေရာင္တာရဲ႕ တိက်တဲ့ဆက္စပ္မႈကုိ မသိ ရေသးပါဘူး။
♦ သြားဖံုးကထြက္လာတဲ့အရည္ (Gingival Crevicular Fluid) မွာပါ ၀င္တဲ့ PGE2, IL-1, TNF-a တုိ႔ဟာ သာမန္ကုိယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ထက္ ကုိယ္ ၀န္ဆိပ္တက္ေနတဲ့ မိခင္မွာ ပုိမ်ားတာကုိ ေတြ႕ရပါတယ္။
ကုိယ္၀န္ေဆာင္တာေၾကာင့္ သြားနဲ႔ ခံတြင္းက်န္းမာေရးကုိ ထိခုိက္ႏုိင္သလုိ သြားနဲ႔ခံတြင္းေရာဂါေတြကေနလည္း ကုိယ္ ၀န္ေဆာင္တာနဲ႔ သေႏၶသားကို ထိခုိက္ ႏုိင္ပါတယ္။ သြားနဲ႔ခံတြင္းေရာဂါေတြကုိ ကုိယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ အခ်ိန္ကာလအ ပုိင္းအျခားေတြနဲ႔ ကုသရတာေၾကာင့္ ကေလးယူမယ္လုိ႔ စဥ္းစားလုိက္တာနဲ႔ သြားနဲ႔ခံတြင္းဆရာ၀န္နဲ႔ျပသၿပီး လုိအပ္ တဲ့ ကုသမႈေတြကုိ ခံယူသင့္ပါတယ္။
◘ ေဒါက္တာထြန္းထြန္းလင္း
B.D.S(Ygn), Dip.D.Sc(Ygn)
သြားႏွင့္ခံတြင္းေရာဂါကုဆရာ၀န္